Wielkanoc, jak każde święto religijne, przybiera wykształcone formy: rodziny gromadzi na uroczystym śniadaniu, wierzącym nakazuje uczestniczyć w obrzędach kościelnych. Z drugiej strony, odwołuje nas do określonych treści, do Pasji: męczeńskiej śmierci i zmartwychwstania Chrystusa. Jak pokazuje różne wymiary Wielkanocy kino polskie?
Poniżej przedstawiono zestawienie kilku polskich filmów, których główna tematyka to właśnie WIELKANOC:
- Wybitny film Andrzeja Wajdy „Piłat i inni” – film fabularny w reżyserii Andrzeja Wajdy z roku 1972; inspirowany jednym z wątków powieści Michaiła Bułhakowa pt. Mistrz i Małgorzata. Tym razem Wajda dość luźno koncentruje się na jednym wątku – Piłata i Jezusa. Przy czym wszystko zostaje osadzone w współczesnych realiach. Widać tu np autostradę czy wysypisko śmieci. Są sceny takie jak np. wywiad z baranem prowadzonym na rzeź. Ale na największą uwagę zasługuje scena w której Judasz wydaje Jezusa, przez telefon, a następnie z aparatu (budka w mieście) wypada mu 30 srebrników …
- Piękny dokument Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego „Pamiątka z Kalwarii” (1958), ukazujący – bez komentarza – misterium Drogi Krzyżowej w Kalwarii Zebrzydowskiej, odgrywane przez amatorów. Został nakręcony podczas Wielkiego Tygodnia w Kalwarii Zebrzydowskiej, gdzie co roku wierni biorą udział w tradycyjnym Misterium Męki Pańskiej, odtwarzającym „w działaniu” drogę Jezusa na Golgotę. Całkowicie pozbawiony komentarza i ilustracji muzycznej (słyszymy tylko pieśni religijne towarzyszące procesji), film jest niezwykłą etnograficzną impresją na temat najważniejszego okresu w roku liturgicznym chrześcijaństwa.
- W wolnej Polsce Pasja powróciła we wstrząsającym dramacie Marka Koterskiego „Wszyscy jesteśmy Chrystusami” (2006). Współczesny alkoholik (Marek Kondrat), szukając sposobu uwolnienia się od nałogu, odbywa własną Drogę Krzyżową, naznaczoną upadkami i podźwiganiem się z nich. Film skupia się na problemach alkoholowych bohatera oraz jego relacjach z synem Sylwusiem. Głównym motywem filmu są bolesne wspomnienia Sylwka, syna, o piciu jego ojca – Adama. Równolegle do tego – zaczyna się w Adamie odwijać taśma własnych wspomnień, tworzących – wraz z opowiadaniem syna – listę największych strat i ran, zadanych przez picie – sobie i bliskim.
- Wiosennemu świętu poświęcony jest odcinek serialu Jana Rybkowskiego „Chłopi” (1972) i urywek jego wersji kinowej (1973). Mamy tu przegląd wielkanocnych tradycji, od pisanek, poprzez nabożeństwo, po święcenie pokarmów przez księdza. Osobliwością wynikającą już z fabuły utworu jest wizyta gospodyń wiejskich ze święconym w więzieniu, do którego wtrącono ich mężów za udział w bitwie z dworem o las.
- Do tradycyjnego wielkanocnego śniadania zasiada kilkoro spośród bohaterów rozgrywającej się w latach międzywojennych „Brzeziny” Wajdy (1970): bracia Bolesław (Daniel Olbrychski) i Stanisław (Olgierd Łukaszewicz), córeczka Bolesława i służąca. Nadzieja na oczekiwane w tych okolicznościach pojednanie między zgorzkniałym wdowcem Bolesławem i chcącym radośnie przeżyć swoje ostatnie chwile, śmiertelnie chorym Bogusławem pęka jak bańka mydlana, gdy Bogusław kwituje brak apetytu brata aluzją do jego rozpieszczenia w szwajcarskim sanatorium.
- Nie lepiej dzieje się w dzisiejszej rodzinie, jaką zgromadziła na świątecznym śniadaniu Monika Jordan-Młodzianowska w „Wielkanocy” (2011), zrealizowanej w Studiu Munka przy Stowarzyszeniu Filmowców Polskich, w ramach programu „30 minut”. Wielkanoc z tej etiudy można uznać za znak naszych czasów: babcia (Maria Chwalibóg), chcąc w tym szczególnym dniu mieć wszystkich domowników przy sobie, musi uciec się do okrutnego podstępu, a stosunki między jej „bliskimi” są napięte jak struna.
- Tytuł „Wielkanoc” nosi też inny krótki film, nakręcony dla telewizji przez Wojciecha Marczewskiego w 1974 r., oparty na motywach opowiadania Jerzego Putramenta. Obraz sugestywnie oddaje atmosferę przedostatniej wiosny drugiej wojny światowej – już trochę radosną, bo część kraju jest wolna i świętuje Wielkanoc, ale też jeszcze bardzo posępną. Żołnierskie małżeństwo, które ma dla siebie jeden dzień i jedną noc, wstrząśnięte niepotrzebną śmiercią kilkuletniego chłopca zabitego przez niewypał, nie potrafi cieszyć się swoją bliskością i miłością.
- W kolejnym przywoływanym tu filmie Andrzeja Wajdy – „Wielkim Tygodniu” (1995), adaptacji opowiadania Jerzego Andrzejewskiego – czas bezpośrednio poprzedzający Wielkanoc pokrywa się z czasem brutalnej pacyfikacji powstania w Getcie Warszawskim. W obliczu zagrożenia życia Żydówki (Beata Fudalej) ukrywanej przez polską rodzinę, tytułowy Wielki Tydzień jawi się jako czas Wielkiej Próby, w pewnym sensie zapewne podobnej do tej, jaką musiał być Wielki Tydzień z czasów Chrystusa. Próbie zostają poddani żydzi i chrześcijanie. Jedni jej sprostają, inni nie, w zależności od tego czy ujawnią postawy heroiczne, czy kunktatorskie, tchórzliwe lub wręcz nikczemne.
https://www.sfp.org.pl/wydarzenia,47,6535,1,1,Polskie-Wielkanoce-filmowe.html
Opracowała: Katarzyna Neubarth