Konstytucja 3 maja 1791 roku była pierwszą w Europie (druga była we Francji i została uchwalona 3 września 1791 roku) i drugą na świecie po amerykańskiej z 1787 roku. Uchwalił ją Sejm Wielki, a za jej autorów uważa się króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, marszałka Sejmu Czteroletniego Stanisława Małachowskiego, wielkiego marszałka litewskiego Ignacego Potockiego oraz księdza Hugona Kołłątaja.
Konstytucja znosiła liberum veto, wprowadzała trójpodział władzy, ograniczała rolę senatu. Znosiła wolną elekcję i wprowadzała dziedziczność tronu. Powiększała liczebność armii, ograniczała prawa polityczne szlachty gołoty, a zwiększała prawa mieszczan z miast królewskich. Uznawała chłopów za część narodu, gwarantowała tolerancję religijną.
Uchwalenie Konstytucji 3 Maja uważa się za jedno z najważniejszych wydarzeń w historii państwa polskiego. Rocznicę konstytucji obchodzono co prawda tylko raz w 1792 roku, ale pomimo rozbiorów dokument ten pomagał kolejnym pokoleniom w dążeniu do odzyskania niepodległości. Obchody tego święta były zakazane podczas rozbiorów i można je było obchodzić dopiero od odzyskania niepodległości w II Rzeczpospolitej (przywrócone w kwietniu 1919 roku).
Po II wojnie światowej, w wyniku antykomunistycznych demonstracji nie było obchodzone i zostało zastąpione obchodami Święta Pracy 1 maja. W styczniu 1951 roku Święto Konstytucji 3 Maja zostało oficjalnie zdelegalizowane przez władze komunistyczne. Do 1989 roku w tym dniu często dochodziło do protestów i demonstracji antykomunistycznych. Od 1990 roku Święto Konstytucji 3 Maja należy do najważniejszych polskich świąt państwowych.
Oprac. Ireneusz Pilas
